ხოჯალის ტრაგედია, კაცობრიობის წინააღმდეგ ჩადენილი ყველაზე საზარელი დანაშაულია მსოფლიო ისტორიაში, იგი სამუდამოდ აღიბეჭდება ადამიანთა მეხსიერებაში, როგორც ყველა დროის ყველაზე სისხლიანი ფურცელი. მანამდე, სომხეთთან მოსაზღვრე აზერბაიჯანის ღაზახის რაიონის სოფელ ბაგანის აირიმის ოკუპაციის დროს, იმარათ გარვანდი, ტუღ, სალაკეტინი, ახულუ, ხოჯავანდი, ჯამილი, ნაბილერი, მეშალი, ჰასანაბადი, კარქიჯაჰანი, ქაიბალი, მალიბეილი, ზემო და ქვემო გუშჩულარი, მთიანი ყარაბაღის სოფლები გარადაღლი, სადაც აზერბაიჯანელები ცხოვრობენ, ამ დასახლებების მშვიდობიანი მოსახლეობის ნაწილი განსაკუთრებული სისასტიკით მოკლეს წინასწარ მომზადებული გეგმის საფუძველზე. საკმარისია აღინიშნოს, რომ ხოჯალის გენოციდამდე რამდენიმე დღით ადრე, 1992 წლის 17 თებერვალს, ხოჯავენის სოფელ გარადაღლიში 80-ზე მეტი აზერბაიჯანელი მოკლეს. ხოჯალი, რომელიც ხანკენდიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთით 10 კილომეტრში, აღდამ-შუშას და ასკარან-ხანკენდის გზებს შორის და მთიანი ყარაბაღის ერთადერთ აეროპორტს შორის მდებარეობს, თებერვლის მეორე ნახევრიდან მთლიანად გარშემორტყმული იყო სომხური სამხედრო ნაწილებით.
1992 წლის 25-26 თებერვლის ღამეს სომხეთის შეიარაღებულმა ძალებმა, ყველა საერთაშორისო სამართლებრივი ნორმის დარღვევით, ქალაქ ხოჯალის მშვიდობიან მოსახლეობაზე მძიმე სამხედრო ტექნიკა განალაგეს, არნახული სისასტიკით მოექცნენ და ბარბაროსულად გაანადგურეს ქალაქი. საშინელი დანაშაულის შედეგად, რომელიც მიმართული იყო არა მხოლოდ აზერბაიჯანელი ხალხის, არამედ მთელი კაცობრიობის წინააღმდეგ, 613 მშვიდობიანი აზერბაიჯანელი სასტიკად მოკლეს, მათგან 63 ბავშვი, 106 ქალი და 70 მოხუცი. შედეგად მთლიანად განადგურდა 8 ოჯახი, 25 ბავშვმა დაკარგა ორივე მშობელი, 130 ბავშვმა დაკარგა ერთი მშობელი. გარდა ამისა, მძიმედ დაშავდა 487 მშვიდობიანი მოქალაქე, მძევლად აიყვანეს 1275 ადამიანი. მძევლებიდან 150, მათ შორის 68 ქალისა და 26 ბავშვის ბედი უცნობია.
ქალაქ ხოჯალიში ჩადენილი დანაშაულების ბუნება და მასშტაბები ადასტურებს, რომ გენოციდის ეს აქტი სრულად შეესაბამება 1948 წლის 9 დეკემბრის გაეროს გენერალური ასამბლეის No260 (III) რეზოლუციით მიღებული გენოციდის დანაშაულის პრევენციისა და დასჯის კონვენციაში გამოთქმულ განმარტებას.
წინასწარ დაგეგმილი მასობრივი და უმოწყალო ხოცვა-ჟლეტა განხორციელდა იმ ტერიტორიაზე მცხოვრები ხალხის სრულად განადგურების მიზნით, სწორედ იმიტომ, რომ ისინი აზერბაიჯანელები იყვნენ. გარყვნილი ჯალათები ხალხს აჭრელებდნენ თავებს, ჭრიდნენ სხვადასხვა კიდურებს, აშორებდნენ ჩვილებს თვალებს, ჭრიდნენ ორსულებს მუცელებს, ცოცხლად ამარხავდნენ ან წვავდნენ და ცხედრებს დანაღმდნენ. ცეცხლმოკიდებული ქალაქიდან გაქცევა არ დარჩენილა, სომეხი ჯარისკაცები მშვიდობიან მოსახლეობას გზებსა და ტყეებში ჩაუსხდნენ. ხოჯალის ტრაგედია შეესაბამება გენოციდებს, როგორიცაა ხატინი, ჰოლოკოსტი, სონგმი, ლიდიცე, ბაბი იარი, რუანდა და სრებრენიცა, რომლებმაც ღრმა კვალი დატოვა მსოფლიო ისტორიაში, როგორც მშვიდობიანი მოსახლეობის მასობრივი მკვლელობა..
კაცობრიობის წინააღმდეგ დანაშაულის ხოჯალის გენოციდის ორგანიზატორები არიან სომხეთის რესპუბლიკის პოლიტიკური და სახელმწიფო ხელმძღვანელობა, ხოლო უშუალო აღმსრულებლები არიან სომხეთის შეიარაღებული ძალების ქვედანაყოფები, სომხური ტერორისტული ჯგუფები მთიან ყარაბაღში და ყოფილი საბჭოთა არმიის 366-ე მოტომსროლელი პოლკის პერსონალი, რომელიც მდებარეობს ქალაქხანკენდში.ხოჯალის გენოციდი სომხეთის შეიარაღებული ძალების აზერბაიჯანში აგრესიის დროს ეს არის ერთ-ერთი მასობრივი მკვლელობა, რომელიც ჩადენილია ჩვენი ხალხის შერყევის მიზნით, რომელიც ფეხზე წამოდგა სამშობლოს დასაცავად, დაარღვიოს ბრძოლის გადაწყვეტილება და გაანადგუროს მთიანი ყარაბაღის აზერბაიჯანული მოსახლეობის ნაწილი. ეს მოხდა ხოჯალის ტრაგედიიდან დაახლოებით თვენახევრის შემდეგ – 8 აპრილს, ქალბაჯარის რაიონის სოფელ აღდაბანის ოკუპაციის დროს, წინასწარ დაგეგმილი მასობრივი ხოცვა-ჟლეტის დროს, 67 მშვიდობიანი მოქალაქე, მათ შორის ბავშვები, ქალები და მოხუცები, მოკლეს სპეციალური დანიშნულებით. დაუნდობლობამ, ათეულობით ადამიანი მძევლად აიყვანეს, ამას მოწმობს სოფლის გაუჩინარება და სრული გადაწვა. ამ ღონისძიებების გაგრძელებად, 1992 წლის 28 აგვისტოს გორანბოის რაიონის სოფელ ბალიგაიაში კიდევ ერთი სასტიკი დანაშაული ჩაიდინა – ბალიგაიას ხოცვა-ჟლეტა. შედეგად უმოწყალოდ დაიღუპა 24 აზერბაიჯანელი მშვიდობიანი მოქალაქე, მათ შორის 6 მცირეწლოვანი ბავშვი, მათ შორის 6 თვის ბავშვი, 3 მცირეწლოვანმა კი ორივე მშობელი დაკარგა, ზოგიერთი მოკლული მშვიდობიანი მოქალაქის ცხედარი დაწვეს.ბალიგაიაში 93 წლის მოხუცი ქალი არ დაინდოს და დაღუპულთა უმრავლესობა ბავშვები, ქალები და მოხუცები იყვნენ.
პირველად ეროვნულმა ლიდერმა ჰეიდარ ალიევმა ხოჯალის გენოციდს იურიდიული და პოლიტიკური ფასი მისცა. დიდი ლიდერის ინიციატივით, 1994 წლის 24 თებერვალს, მილი მეჯლისმა მიიღო გადაწყვეტილება „ხოჯალის გენოციდის დღის შესახებ“. 1994 წლის 1 მარტს ეროვნულმა ლიდერმა ხელი მოაწერა სპეციალურ განკარგულებას ხოჯალის გენოციდის შესახებ. მოგვიანებით, მილი მეჯლისის გადაწყვეტილებით, 26 თებერვალი “ხოჯალის გენოციდი და გლოვის ეროვნული დღე” გამოცხადდა. 1997 წლის 25 თებერვალს პრეზიდენტმა ჰეიდარ ალიევმა მოაწერა ხელი მორიგი განკარგულებას „ხოჯალის გენოციდის მსხვერპლთა ხსოვნის წუთიერი დუმილის გამოცხადების შესახებ“. 1998 წლის 26 მარტის ბრძანებულებაში „აზერბაიჯანელთა გენოციდის შესახებ“ ნათქვამია, რომ 1992 წლის თებერვალში სომხებმა ხოჯალის მოსახლეობას უპრეცედენტო ხოცვა-ჟლეტა მიაყენეს. ამ სისხლიანმა ტრაგედიამ, რომელიც ჩვენს ისტორიაში ჩაიბეჭდა, როგორც ხოჯალის გენოციდი, გამოიწვია ათასობით აზერბაიჯანელის განადგურება, მათი აღება და ქალაქის განადგურება.
აზერბაიჯანის პირველ ვიცე-პრეზიდენტს, ჰეიდარ ალიევის ფონდის პრეზიდენტს, მეჰრიბან ალიევას ასევე აქვს განსაკუთრებული მომსახურება მსოფლიოში ამ საშინელი გენოციდის პოპულარიზაციის საქმეში.ფონდი “სამართლიანობა ხოჯალისთვის!” კამპანიის სისტემატური აქტივობის შედეგად, მსოფლიოს 17-მა ქვეყანამ, აშშ-ის 24-მა სახელმწიფომ და ისლამური თანამშრომლობის ორგანიზაციამ მიიღეს გადაწყვეტილებები და რეზოლუციები, რომლითაც ხოჯალიში სომხების მიერ ჩადენილი დანაშაულები გენოციდად იქნა აღიარებული. “სამართლიანობა ხოჯალისათვის!” კამპანიის მიზანია ხოჯალის გენოციდის შესახებ საერთაშორისო საზოგადოების ინფორმირება, საერთაშორისო სამყაროში ხოცვა-ჟლეტის მორალური და პოლიტიკური შეფასების მიღწევა და ამ სისხლიანი ხოცვა-ჟლეტის მსხვერპლთა ხსოვნისადმი მიძღვნილი ხსოვნა. მიზნები. ხალხის შეშინება, პანიკის შექმნა, ბრძოლის მონდომების გატეხვა, მიწების ოკუპაციის ფაქტთან შეგუება. მაგრამ მზაკვარი და დაუნდობელი მტრის ზრახვები არ ახდა.
აზერბაიჯანში გაიზარდა პატრიოტთა თაობა, რომელიც მზად იყო ჩვენი მიწების დასაცავად წამებულიყო და გმირულად დაუსვა წერტილი 30-წლიან ოკუპაციას.პრეზიდენტმა, უმაღლესმა მთავარსარდალმა მუზაფარ ილჰამ ალიევმა თქვა: „სომხებმა არ უნდა დაუშვან თავიანთი აზრი საკუთარ თავზე. მათ შეიძლება დაივიწყონ ისტორიული სამშობლო. აზერბაიჯანელი ხალხი ვერასოდეს დაივიწყებს თავის ისტორიულ სამშობლოს. დღეს მთიანი ყარაბაღისა და ოკუპირებული რეგიონების ოჯახებში დაბადებული ბავშვები ლტოლვილთა ქალაქებში, ბაქოში, სხვა ადგილებში ცხოვრობენ ერთი მიზნით, ერთი ოცნებით, დაბრუნდნენ მშობლიურ მიწაზე.ეროვნულ იდეასა და ძლიერ პოლიტიკურ ნებაზე დამყარებული ეს იდეა რეალურ ცხოვრებაში 2020 წლის სექტემბერში დადასტურდა.ჩვენმა მამაცმა შვილებმა, რომლებიც ფეხზე წამოდგნენ მთავარსარდლის ილჰამ ალიევის მოწოდებით ერთხელ და სამუდამოდ ბოლო მოუღეს სამარცხვინო მტრის აგრესიულ პოლიტიკას, დღითიდღე მზარდ პრეტენზიებს, ახალ აგრესიულ გეგმებს და დაწერეს ბრწყინვალე გამარჯვება. ჩვენი ერის ისტორია.სამართლიანობა აღდგა, დღეს ჩვენი ხალხი ეწვია მე-20 საუკუნის ერთ-ერთი ყველაზე საშინელი ხოჯალის ხოჯალის გენოციდის მსხვერპლთა ხსოვნას, როგორც გამარჯვებულ ქვეყანას და გამარჯვებულ ხალხს. როგორც ყველა ჩვენი მოწამე, ხოჯალის გენოციდის მსხვერპლს მტერმა შური იძია. ღმერთმა შეიწყალოს ყველა ჩვენი მოწამე!
